Ergenlik Döneminde Otizm ve YGB

Ergenlik döneminde otizm ve yaygın gelişimsel bozukluklarla ilgili neler söylenebilir?

Ergenlik döneminde gözlenen temel biyolojik, hormonel, bilişsel değişim süreci YGB tanısı olan ergenlerde de yaşanacaktır. YGB gelişimsel bir bozukluk olduğundan –yani, erken gelişimsel dönemlerde başlayan süreçlerin etkileri birikerek ve zamanla şekil değiştirerek ilerlediğinden- ergenlik sürecini de YGB olguları kendi bireysel özelliklerine göre yaşarlar. Örneğin, dil gelişimi nispeten daha iyi olan bir otizm olgusu ergenlik sürecinde soyut kavramları öğrenme şansını daha çok yakalayabilir. Dürtü kontrol sorunları ön planda olan, zeka düzeyi oldukça düşük bir otizm olgusu ise hormonların etkisiyle oldukça dürtüsel davranışlar geliştirebilir. Her ne şekilde olursa olsun, YGB olgularında da ergenlik süreci gelişimi hızlandırmak ve yeni düzeylere ulaşmak açısından bir fırsat dönemi olarak görülebilir. Pek çok YGB olgusunun bu dönemde daha fazla komutlara uyduğu, sosyal beklentilere uygun davranışlar göstermeye başladığı, sosyal etkileşimlerinde artış gösterdiği bilinmektedir.

YGB’li bireylerde özellikle ergenlik döneminde epileptik nöbet görülme riski artar. Her üç YGB’li olgudan biri bu dönemde epileptik nöbet geçirir. Ergenlik döneminde hiperaktivite genellikle azalır. Ancak bu dönemde tikler ya da tik benzeri davranışlar ortaya çıkabilir. Takıntısallık ve depresyon belirtileri ön plana çıkabilir. YGB’li bireylerde duygudurum dengeleme sorunları da sıktır. Bu yüzden özellikle dönemsel depresyon ya da mani benzeri ataklar geliştirebilirler. Bu duygudurumsal ve davranışsal değişiklikler belirli mevsimlerde daha yoğun gözlenebilir. Ergelikte kontrolsüz cinsel davranışlar görülebilir. Değişime dirençleri belirgindir. Örneğin, evde bir eşyanın değişmesi nedeniyle öfke atakları gösterebilirler. Çocukluk çağında tanı konan olguların büyük bir kısmı ergenlikte de tanı almaya devam eder. Ancak, YGB-BTA ya da Asperger sendromu tanısı alan, erken yaşta tedavi başlanan, etkin bir şekilde özel eğitim alan ve ilaç tedavileri uygulanan çocuklarda gidişat daha iyi olmaktadır. Asperger sendromlu bireyler ergenlik sonrası, okuldan erken yaşta ayrılma, işsizlik ve psikososyal sorunların artışı gibi nedenlerle sorunlar artabilir. Sosyal içe kapanıklık nedeniyle sosyal beceriler daha da körelir ve işlevsellikleri oldukça düşebilir ve ailelerine tümüyle bağımlı yaşamaya devam edebilirler. Tüm YGB olguları dikkate alındığında, olgulardan yaklaşık üçte birinin erişkinlik döneminde kısmen bağımsızlığını kazanabildiği görülmektedir. Zeka düzeyi iyi gidişte önemli bir öncül göstergedir.


Dr. Koray Karabekiroğlu