İntihar düşüncesi olmayan bir çocuğa intihar hakkında konuşmak intihar riskini arttırmazken, intihar düşüncesi olan bir çocukta, onun bu düşüncesinin farkına varmamak intihar riskini arttırabilir. Bu nedenle uygun sorularla, belki öncelikle keyif durumunu, daha sonra ölüm düşüncelerini sormak yerinde olacaktır. Şu sorular sorulabilir:
Bazen insanlar gerçekten üzgün hissettiklerinde intiharı düşünebilirler sende hiç böyle oldu mu? Neler düşündün?
Kendine zarar vermeyi hiç düşündün mü?
Kendini öldürmeyi hiç düşündün mü?
Hiç kendine zarar verdin mi? Ne yaptın?
Kendini yaralamayı hiç düşündün mü?
Böyle yaparsan ne olacağını düşünüyorsun?
İntihar düşüncesi olan gence nasıl yaklaşmalıyız?
Ergenlerde intihar kendine zarar verme ve ölüme neden olma yollarını düşünmeyi (intihar düşünceleri), kendine zarar verici eylemleri (intihar girişimi) veya ölümü (intihar) kapsar. İntihar girişimi ölümcül olmayan eylemdir. Ergenlerde intihar girişimlerinin sıklığının %3,5-11 arasında olduğu bilinmektedir. İstanbul'da lise öğrencileri arasında, en az bir kez intihar girişiminde bulunma sıklığının %10 olduğu saptanmıştır. İntiharı tamamlayan, kendilerini öldüren ergenlerin 1/3'ünün daha önce de bir intihar girişimleri olduğu bilinir. ABD'de son 25 yılda, 15-19 yaş arasındaki intihar oranı üç kat artmıştır. Son 30 yılda ise dünyanın hemen her yerinde 15-24 yaş grubundaki gençlerin ölüm nedenlerinde intihar ilk sırayı almaktadır. İntihar nedeniyle ölen erkeklerin sayısı kızlardan üç kat daha fazladır. Devlet İstatistik Enstitüsü'nün 1997 yılına ait intihar istatistiklerine göre Türkiye'de de intiharlar en çok 15-24 yaş grubunda yoğunlaşıyor. Sevgi ilişkilerinde terk edilme, beğenilmeme, reddedilme; ceza gerektiren durumlarda yakalanmak gibi başını sıkça derde sokma; yakınları tarafından aşağılanma, hor görülme, yok farz edilme; aşırı alkol, ectasy, esrar gibi zihinsel işlevleri baskılayan/olumsuz etkileyen maddeleri kullanma intihar davranışında fitili ateşleyen son kıvılcım olabilmektedir. Kızlar erkeklere oranla yaklaşık üç kat daha fazla intihar girişiminde bulunurken, intihar nedeniyle ölüm oranları erkeklerde kızlara göre üç kat daha fazladır. Bu durum erkeklerde intihar riskinin ve depresyon ve benzeri ruhsal sorunların çoğu zaman ihmal edildiğini, erkeklerdeki depresyon belirtilerinin kızlardan daha farklı bir seyir izleyebileceğini ve erkeklerin daha az yardım arayışında olduklarını düşündürmektedir.
Depresif (çökkün) olan ve ölmek isteyen, intihar fikirleri olan insanların bazı davranışları olabilir. Bunlar depresyonun ilerlediğinin sinyalleridir ve alarm belirtileri olarak değerlendirilebilirler. Uyku ve yeme düzeninde belirgin değişiklikler, açıklanamaz, aşırı düzeyde isyan davranışı, aileden ve arkadaşlardan uzaklaşma, evden kaçma, sürekli bir can sıkıntısı ve konsantre olamama hali, madde ya da alkol kullanımı örnek olarak sayılabilir. İntihar etmeden önce sıklıkla kişiler kendilerini öldürme tehdidinde bulunurlar. Bu tehditler mutlaka ciddiye alınmalıdır. İntihar ederek ölmüş kişilerin büyük bir kısmı daha önce de en az bir kez intihar girişiminde bulunmuştur.
İntihar düşüncesi olan bir ergende bu girişime yönelik çok farklı nedenler gözlenebilir. Örneğin ergenlerin önemli bir kısmı sevilen birinin kaybından sonra (örneğin, erkek arkadaşı, bir müzik grubundan birisinin intihar etmesi) intihar düşünceleri geliştirebilir. İntihar girişiminde bulunan ergenlerin önemli bir kısmı yaşadıkları acı ve sıkışmışlık duygusundan kurtulmak için bu yola başvurduklarını ifade ederler. Çoğu zaman intihar girişimi anını çok detaylı olarak hatırlayamadıkları, bir tür çözünme (disosiasyon) yaşantısı yaşadıkları görülür. İntihar girişimi bir kaçma, kurtulma yöntemi gibi algılanabilir. Bazen başkalarına duyduğu öfkenin bir yansıması olarak, diğerlerini cezalandırma amacı taşıyabilir.
Ergenlerde intihar düşüncesi ile ilgili olarak şu noktalara dikkat etmek yararlı olacaktır:
Çocuğunuza depresyonda olup olmadığını sormak, ona ölüm düşünceleri hakkında sorular sormak birilerinin onunla ilgilendiğini bilmesini sağlar, onun aklına ölüm fikirlerini sokmuş olmazsınız. Aksine olası problemleri konuşmak için fırsat sağlarsınız.
Depresyon ve intihar düşüncesi tedavi edilebilir tıbbi bir durumdur ve ilk adımı çocuğunuzu dinlemekle başlar. Sonrasında mutlaka bir ergen psikiyatristinden yardım alınmalıdır. Bu yaklaşım ona sorunların çözümü olabileceği, birilerinin onunla ve onun sorunlarıyla ilgileneceği mesajını verir.
Kişilik örüntüsündeki sorunlar, alkol-madde kullanımı, psikotik belirtiler, davranım bozukluğu ve şizofreni intihar riskini oldukça artırır. Tedavi sürecinde psikiyatr ek tanıları ve bireyin kişilik özelliklerini, zeka düzeyini, koruyucu ve risk faktörlerini de hesaba katarak tedavi planı hazırlayacaktır.
İntihar düşünceleri taşıyan bir ergensen:
İntihar düşünceleri taşımak, ölmeyi arzu etmiş olmak seni kötü biri yapmaz.
Bu düşüncelerin ve duyguların şu an için çok yoğun olsa da mutlaka değişebilir. Yaşadığın ve bazen hiç bitmeyecek gibi gelen acı hissi mutlaka azalabilir. Ancak bunun için ilk adımı atmak sadece senin elinde.
Güvendiğin ve senin iyi olmanı isteyeceğinden emin olduğun birisiyle yüz yüze konuşmayı asla ihmal etme.
Depresyonda olmayan birileriyle de zaman geçir. Onların davetlerini reddetmemeye çalış.
Ölümü hatırlatan ya da kolaylaştıran eşyaları (ör, silah, ilaçlar) güvenli bir yere saklaması (gerekirse kilitlemesi) için yakınlarınızdan yardım iste.
Alkol ya da diğer maddeleri kullanmaktan mutlaka uzak dur.
Daha iyi hissedene kadar kendinize zaman ver. Yaşadığınız bu dönemin bir sağlık sorunu, hastalık olduğunu düşünebilirsin. Hasta olduğunda nasıl dinlenmeye ve belirli bir zaman geçmesine ihtiyaç varsa, bu durumda da aynı şeylere ihtiyacın olması doğal.
Gün ışığından yararlan. Geceleri uyanık kalıp, gündüz uyumak gibi bir davranış şekli genellikle depresyon belirtilerini arttırır. Güneş ışığının antidepresan etkileri vardır.
Daha önce zevk aldığın etkinlikleri denemek zor gelse de, bir miktar çaba göstermek ve başlamak bile hissettiğin olumsuz duyguların azalmasına yardımcı olabilir.
Günlük uyku ve yeme saatlerini sağlıklı bir düzen içinde sürdürmeyi ihmal etme.
Yaşadığın duygular katlanılmaz hale geliyorsa yardım almayı asla erteleme.
Spor yapmak, koşmak, yüzmek gibi etkinlikler sıkıntıları azaltmada çok faydalı olabilir.
Dr. Koray Karabekiroğlu
En iyi 1024x768 çözünürlükte görüntülenir...
Bu sitede yer alan yazıların her türlü yayın hakkı Dr. Koray Karabekiroğlu'na ait olup; kendisinden Fikir ve Sanat
Eserleri Kanunu'na göre yazılı izin alınmadan söz konusu yazıların herhangi bir bölümü veya tamamı iktibas edilemez
veya herhangi bir usul ile çoğaltılamaz.
Kaynak göstermek ve bilimsel kurallara riayet edilmek kaydı ile alıntı yapılması mümkündür.
