Babanın çocuk açısından önemi...

Babanın çocuk gelişimine etkisi nedir?

Bebek ile baba ilişkileri konusundaki kısıtlı sayıda çalışmaya göre, bebekler yaşamlarının ilk yıl ortalarında anne babadan her ikisiyle de bağlılık kurarlar; bu, bebeğe özellikle annenin baktığı ve babanın bebekle daha az beraber olabildiği durumlar için bile söz konusudur (Ekşi’den alıntı, 1999).

Babasız erkek bebekler gelişim testinde daha düşük puan almış, daha az sosyal tepkide bulunmuşlardır. Başka bir araştırmada baba yokluğunun çocukların davranışını doğrudan doğruya etkilemekle kalmayıp annenin çocuklarına aşırı düşkün veya aşırı koruyucu hale gelmesiyle de etkilediğini göstermiştir. Yine bu etki erkek çocuklarında daha belirgin bulunmuştur (Ekşi’den alıntı, 1999: Wolking ve Rutter, 1985).

Baba ile yakın ilişki içinde olan çocukların psikolojik olarak daha uyumlu olduğu, benlik saygılarının daha yüksek olduğu, okulda daha iyi bir işlevsellik gösterdiği, daha az antisosyal davranışlar sergiledikleri ve ikili ilişkilerde daha başarılı oldukları ortaya konmuştur (Fluori ve Buchanan, 2003). Öte yandan, çocuklarının anneleriyle daha iyi ilişki kuran babaların çocuklarıyla da daha yakın ilişki içinde olabildikleri gözlenmiştir (Cox ve ark., 1989).

Babanın evli ya da boşanmış olmasının baba-çocuk bağlanmasını değiştirmediğini belirten yayınlar da mevcuttur (Isabella ve Belsky, 1985). Erken çocukluk döneminde babanın olumlu varlığının çocuğun ergenlik dönemini de olumlu yönde etkilediğine dair çalışmalar vardır. Baba varlığı, çocuğun ergenlik dönemindeki entelektüel gelişimi, sosyal girişimciliği, kendini kontrol etme ve empati becerilerini arttırmaktadır (Fagan ve Iglesias, 1999).

Yakın zamanda, psikiyatri kliniğinde değerlendirilen 1-3 yaş çocuklarla Karabekiroğlu ve ark. (2006) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, babalarında görüşme sırasında depresyon olan çocuklardan sadece erkeklerin dışa yönelim puanları (sinirlilik, dürtü kontröl sorunları, vb.) anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur.

Babalardaki depresyon erkek çocuklarında dışa yönelim sorun düzeyleri ile paralellik gösterirken, içe yönelim puanları (içe dönüklük, korkular, vb.) ile ters orantılıdır. Depresyon vejetatif sorunlara (ör, uyku ve iştah bozuklukları, yorgunluk, enerji kaybı), bilişsel bozukluklara (ör, konsantrasyon kaybı, bellek ve algı sorunları) ve psikolojik ve duygusal belirtilere (ör, suçluluk duygusu, özgüvende düşüş, intihar fikirleri, sinirlilik, ilgi kaybı ve sosyal içe dönüklük) neden olabildiğinden, babaların depresyonda olması çocukları ile daha az ilişki içinde olmalarına, “kabûl etme”, “koruma”, “temin etme” ve “eğitim ve bakım” gibi rollerini yeterince yapamamalarına yol açabilir.

Anne depresyonu ile çocuktaki psikopatoloji ilişkisinde, babaların ortamda yeterince varlığı ya da yokluğunun, koruyucu ya da risk faktörü olarak, düzenleyici bir rolü olabilmektedir (Goodman ve Gotlib, 1999).

Baba annenin geçici sürelerle yerini tutan ikincil bir bakım verici değildir. Babasıyla kurduğu sağlıklı bir ilişki çocuğa özel anlamları ve işlevleri olan pek çok alan sunar. Yapılan çalışmaların önemli bir kısmı biyolojik babalarla yapılmıştır. Ancak çocuk açısından daha anlamlı olan duygusal babalıktır. Erkeklerin çocuklarla etkileşim biçimlerinin birbirlerine oldukça benzer olduğu, bu benzerliğin kadınlarda daha az olduğu bildirilmiştir (Pruett, 1997). Çalışmalar babaların kendine özgü bir etkileşim, oyun oynama, güven sağlama ve koruyuculuk davranışları olduğunu göstermiştir (Pruett, 1997). Çocuğun okul başarısı, soysal uyumu ve genel sağlık düzeyi de babanın varlığı ve olumlu etkisiyle yükselmektedir.

Aynı zamanda babaların çocukları tutuşları, oyun oynama yöntemleri, konuşmaları, bebek bakım biçimleri annelerden farklılık göstermektedir.

Annelerde görüldüğü gibi, babalarda da bir “erkek”, bir “eş” oluştan bir “baba” oluşa geçiş bir anda gerçekleşmez. Gebelik sürecinin psikolojik ve fizyolojik değişiklikleri anneleri ebeveynliğe doğal olarak daha erkenden hazırlamaya başlasa da, erkekler de aşama aşama babalık rolünü üstlenmeye ve içselleştirmeye başlarlar. Pek çok kültürde babalar da hamilelik sürecinde anne adayına benzer belirtiler gösterebilir, kilo alabilir, ağrılar hissedebilirler. Meksika’nın Yukatan yarım adasında, “bir kadının hamile olduğu eşinin karbohidratlardan zengin besinlere aşermesi ile anlaşılır” şeklinde yaygın bir inanış vardır.

Babaların önemli bir bölümü de gebeliğin ilk dönemlerinden itibaren çocuğun sağlığı ve geleceği ile ilgili endişeler duyarlar, rüyalar görürler, beklentiler geliştirirler. Babanın doğuma eşlik etmesi paha biçilmez bir deneyimdir. Bu olaya tanıklık etmek babanın bebeğe bağlanmasını ve aralarında eşsiz bir ilişki oluşmasını kolaylaştırır. Doğumu seyreden babaların çocuklarının mizaç özelliklerini ve 3-6 aylık oldukları dönemdeki kişilik özelliklerini daha doğru bir şekilde tanımlayabildikleri bildirilmiştir. Babaların 2/3’ünün doğum sonrası erken dönemde, keyifsizlik, isteksizlik vb. belirtilerin olduğu babalık hüznü (blues) tarifledikleri görülmüştür. Bu belirtilerin tedavisinde babanın bebekle daha fazla temas etmesi, zaman geçirmesinin en etkin yöntem olduğu belirtilmiştir.

Francis Grossman “kapıyı tutma” (gatekeeping) diye söylenen bir fenomen tanımlamıştır. Bu sık görülen fenomene göre anneler, babanın bebekle kendine özgü bir etkileşim ve ilişki biçimi kurmasına değil, bebekle bir takım etkinlikleri gerçekleştirmesi için babalara ‘izin verirler’.

Bebekle daha yakından ve erken dönemde daha kolay bir ilişki kurabilmeleri için babalara şu tavsiyelerde bulunulabilir: