Çocuk Psikiyatrisinde Acil Durumlar

Çocuk Psikiyatrisi ile ilişkili acil müdahale gerektiren durumlar nelerdir?

Hekimlikte “acil” kavramı genellikle “acil servise en kısa zamanda müracaat etmeyi gerektiren” durumlar için kullanılmaktadır. Çocuk psikiyatrisinde bu kavram altında ele alınabilecek birkaç durum vardır. Bu durumlar dışında, çocuk psikiyatrisinde “acil” başvuru gerektiren durumlar oldukça azdır. Acil olarak ele alınması gereken çocuk psikiyatrisi durumlarının en başında “intihar girişimi” gelir. Bunu fiziksel, cinsel istismarlar, ağır ihmal durumları, evden kaçmalar, belirgin agresif davranışlar, ilaç, madde kötüye kullanımları, şiddetli yeme bozuklukları, şiddetli uyku bozuklukları, ani başlayan psikotik belirtiler (görsel, işitsel varsanılar, anlamsız korkular, aşırı şüphecilik ve çeşitli düşünce bozuklukları gibi), panik atak, tıbbi nedeni bulunamayan ağrılar (bel, karın, baş ağrıları), nefes tutma nöbetleri gibi durumlar izler. Tüm bu sayılan durumlarda en kısa zamanda bir çocuk psikiyatrına ya da bir hastanenin acil servisine başvurmak gerekli olabilir. Yine bu durumlara, “yer ve zamanı karıştıran, yakınlarını tanımayan ya da garip, anlamsız, bebeksi tavırlar sergileyen (“dissosiatif”) çocuklar, ani davranım değişiklikleri gösteren, kendine ya da başkalarına zarar verme riski olan çocuklar da dahil edilebilir.

Bunlar dışında kısa zaman içinde müdahale gerektiren, ancak bu ilk müdahalenin “bir acil serviste” olmasını gerektirmeyen “yarı-acil” diye adlandırılabilecek durumlar söz konusudur. Bunlar arasında çocuk ya da ergende depresyon belirtileri, yani belirli bir zamandır isteksizlik, mutsuzluk, insanlardan uzaklaşma, ölme isteği, ders başarısında belirgin düşüş gibi belirtilerin görülmesi; okul korkusu nedeniyle ya da başka bir nedenle okula devamsızlığının artması; belirgin izolasyon (insan ilişkilerinin azalması, kendi dünyasına çekilme); “evden kaçma”, “kendine ya da başkasına zarar vereceğine” dair tehditlerde bulunması ve bunların git gide artması; iştah ve uyku bozukluklarının ısrarla devam etmesi ya da şiddetlenmesi; madde kullanmaya başlama; cinsel uğraşlarda, davranışlarda belirgin bir artış görülmesi vs. sayılabilir.

Yeni gelişen aile içi bir olay (örneğin, boşanma, ölüm vs.) ve bunlara bağlı davranım tepkilerinin şiddetli oluşu; belirli bir düzeyde devam eden psikiyatrik bir belirti ya da bozukluğun aniden kötüleşmesi (örneğin, depresyon, psikoz, dikkat sorunları, vs.) gibi durumlarda da kısa zaman içinde psikiyatrik bir değerlendirme uygun olacaktır.

Acil psikiyatrik durumlarda tedavi ve yaklaşım

Acil durumlara yaklaşımda amaç “kriz” durumunun hızla değerlendirilmesi ve uygun müdahale ile “kriz” durumunun sonlandırılmasıdır. Erken tanısal değerlendirme, etkenleri ve riskleri ortaya çıkarma, uygun desteklerin ve tedavi edici olanakların belirlenmesi ve organize edilmesi ve daha sonra “kontrol” için çağırılmak üzere, erken dönem tedavi yaklaşımının başlatılması aşamaları uygulanır. Aile olanaklarının yetersiz olduğu ya da acil duruma doğrudan, örneğin bir “çocuk istismarı” ile ailenin kendisinin yol açması gibi durumlarda, uygun aile ortamı ya da adli/sosyal destek sağlanana dek çocuğun güvenli bir ortamda tutulması gereklidir. Psikiyatrik sorunun şiddetli olduğu ve soruna yol açan risk faktörlerinin kısa süre içinde ortadan kaldırılamayacağı durumlarda hastaneye yatış gündeme gelebilir.

Burada sözü geçen acil durumların tüm hekimler ve ebeveynlerce iyi bilinmesi ve zamanında müdahale, olası riskleri en aza indirmede ve tedavi etkinliğinin artmasında çok önemlidir. Geciken müdahale tedaviyi daha fazla zorlaştırabilmekte ve kimi zaman sorunların kronikleşmesine neden olabilmektedir.


Dr. Koray Karabekiroğlu